Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων (13-12-1943)

Τα Καλάβρυτα, τόπος με μακραίωνη ιστορία, γνώρισε κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής τεράστιες απώλειες σε έμψυχο δυναμικό, απόρροια μαζικών εκτελέσεων αμάχων και ολοκληρω­τικών καταστροφών. Αποκορύφωμα της γερμανικής θηριωδίας υπήρξε η εκτέλεση 848 κατοίκων των Καλαβρύτων και 200 από τα γύρω χωριά, πολλά από τα οποία πυρπολήθηκαν, το Δεκέμ­βριο του 1943. Η τραγωδία αυτή αποτέλεσε ένα από τα αγριότερα ομαδικά εγκλήματα του ναζι­σμού εναντίον άοπλου πληθυσμού.

«Επιχείρηση Καλάβρυτα»

Κατά τη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής και ειδικότερα το 1943 η ευρύτερη περιοχή Αιγιαλείας-Καλαβρύτων υπήρξε πεδίο σημαντικής αντιστασιακής δράσης. Η διαμόρφωση ενός γενικότερου κλίμα­τος ανησυχίας και, κατά πολλούς, η Μάχη Ρωγών-Κερπινής στις 16-17 Οκτωβρίου 1943 μεταξύ του ΕΛΑΣ και γερμανικών στρατευμάτων, που είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή γερμανικού λόχου του 749 Συντάγματος Καταδρομών και τη σύλλη­ψη δεκάδων αιχμαλώτων, οδήγησαν στην απόφαση για εκκαθάριση της περιοχής. Η διαταγή για την «Επιχείρηση Καλάβρυτα» (Untermehmen Kalawrita) υπογράφηκε στις 25/11/1943 (Op. No 1296/43) από τον διοικητή της 117 Μεραρχίας Κυνηγών υπο­στράτηγο Καρλ Φον Λε Σουίρ (Karl von Le Suire). Σκοπός της επιχείρησης ήταν η τρομοκρατία του πληθυσμού με εκτελέσεις αμάχων και λεηλασίες, η πυρπόληση σπι­τιών και η εκκαθάριση του ορεινού όγκου του Χελμού από αντιστασιακές ομάδες.

Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε από 5 έως 15 Δεκεμβρίου 1943 και υπήρξε μια από τις πιο απάνθρωπες της Βέρμαχτ, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα. Τα γερμανικά στρατεύματα ξε­κίνησαν από έξι διαφορετικά σημεία: Τρί­πολη, Ά-ργος, Κόρινθο, Αίγιο, Πάτρα και Πύργο και έφθασαν σε διαφορετικό βάθος το καθένα. Κατά τη διάρκεια των εκκαθαρι­στικών επιχειρήσεων τα χωριά και οι κάτοι­κοι της περιοχής γνώρισαν την αγριότητα των γερμανικών αντιποίνων. Ιδιαίτερα τα τμήματα με επικεφαλής τον αντισυνταγμα­τάρχη Εμπερσμπέργκερ (Ebersberger) αφάνισαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Στις 08/12 έκαψαν ολοσχερώς τους Ρωγούς και την Κερπινή εκτελώντας άνδρες και παιδιά. Την ίδια τύχη είχαν η Άνω και η Κάτω Ζαχλωρού, ενώ εκτέλεσαν 16 άτομα στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου και 9 μο­ναχούς στη θέση Ψηλός Σταυρός. Την επο­μένη κατέκαψαν τα χωριά Σούβαρδο και Βραχνί. Αποκορύφωμα της επιχείρησης ήταν, στις 13/12, η λεηλασία, πυρπόληση και ολοκληρωτική καταστροφή των Καλαβρύτων και, τέλος, η εκτέλεση όλου του ανδρικού πληθυσμού της πόλης, από 14 χρονών και πάνω, στη Ράχη του Καππή. Το ολοκαύτωμα συνεχίστηκε και την επόμε­νη ημέρα στο χωριό Βυσωκά και στο ιστο­ρικό Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, όπου και έπεσε η αυλαία της επιχείρησης. Στο υπ’ αρ. 1595/43 απόρρητο σήμα της 117 Μεραρχίας Καταδρομών καταγράφεται ο τελικός απολογισμός της «Επιχείρησης Καλάβρυτα» ως εξής:

• Καταστράφηκαν ολοκληρωτικά τα κάτωθι χωριά: Ρωγοί, Κερπινή, Σιδηροδρομικός Σταθμός Κερπινής, Ανω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού, Σούβαρδο, Βραχνί, Καλάβρυτα, Μονή Μεγάλου Σπη­λαίου, Μονή Αγίας Λαύρας, Αγία Κυριακή, Αυλές, Βυσωκά, Φτέρη, Κλαπατσούνα (Πλατανιώτισσα), Πυργάκι, Βάλτσα, Με­λίσσια, Μονή Ομπλού, Λαπαναγοί, Μάζι, Μαζέικα, Παγκράτι, Μορόχωβα, Δερβένι, Βάλτος, Πλανητέρου, Καλύβια.
• 696 Έλληνες εκτελέστηκαν.

Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων

Οι Γερμανοί εισήλθαν στα Καλάβρυτα στις 9 Δεκεμβρίου 1943. Την έντονη ανησυ­χία των κατοίκων κατεύνασαν οι διαβεβαιώ­σεις του Γερμανού διοικητή ότι δε θα διέ­τρεχαν κανένα κίνδυνο. Μάλιστα ορισμένοι Καλαβρυτινοί που είχαν εγκαταλείψει την πόλη από το φόβο αντιποίνων επέστρεψαν στα σπίτια τους. Οι Γερμανοί προχώρησαν αρχικά στην πυρπόληση σπιτιών που ανή­καν σε μέλη αντιστασιακών οργανώσεων. Στη συνέχεια αναζήτησαν την τύχη των Γερμανών τραυματιών της Μάχης της Κερπινής και στις 12 του μηνός άρχισαν να ετοι­μάζουν την αποχώρησή τους. Όμως, το πρωί της 13η^ς Δεκεμβρίου, ημέρα Δευτέρα, χτύπησαν οι καμπάνες της κεντρικής εκκλησίας και δόθηκε διατα­γή να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι στο δημοτικό σχολείο, αφού πάρουν μαζί τους μια κουβέρτα και τρόφιμα μιας ημέρας. Στη συνέχεια, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι λιγο­στοί υπερήλικες της πόλης κλείστηκαν σε αίθουσες διδασκαλίας, ενώ όλοι οι άνδρες από 14 έως 65 ετών οδηγήθηκαν σε φά­λαγγες σε κοντινή επικλινή τοποθεσία, τη Ράχη του Καππή. Ο χώρος ήταν προσεκτι­κά επιλεγμένος, καθώς η αμφιθεατρική του διαμόρφωση δε θα επέτρεπε σε κανέναν να γλιτώσει από τις ριπές των πολυβόλων που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά.

Λίγο αργότερα ξεκίνησε η πυρπόληση των Καλαβρύτων. Ολόκληρη η πόλη πα­ραδινόταν στις φλόγες, ενώ η φωτιά πλη­σίαζε απειλητικά στο κτήριο του σχολείου, το οποίο φρουρούσαν πάνοπλοι Γερμανοί στρατιώτες. Την ίδια στιγμή ο οδοντωτός σιδηρόδρομος κατηφόριζε με τις σοδιές από τις λεηλασίες των Γερμανών σε σπίτια, καταστήματα και αποθήκες, απ’ όπου άρπαξαν ό,τι πολύτιμο υπήρχε. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, με τη ρί­ψη φωτοβολίδων, δόθηκε το σύνθημα της εκτέλεσης. Το εκτελεστικό απόσπασμα απο­τελούσαν 35 Γερμανοί στρατιώτες και η δια­ταγή δόθηκε από τον Γερμανό δεκανέα Τένερ (Κόνραντ Ντένερτ (Konrad Diphnert).. Οι ριπές των πολυβόλων θέρισαν τους Καλαβρυτινούς. Το έγκλημα ολοκληρώθηκε με τις χαριστικές βολές στους επιζώντες. Τελι­κά, διασώθηκαν 13 άτομα που «θάφτηκαν» κάτω από τα σώματα των εκτελεσθέντων.

Στο δημοτικό σχολείο τα γυναικόπαι­δα έζησαν στιγμές αγωνίας και τρόμου, καθώς οι φλόγες έζωναν το κτήριο. Σπάζο­ντας πόρτες και παράθυρα κατάφεραν να ξεφύγουν και αναζήτησαν τους οικείους τους. Ανηφορίζοντας προς τον αγρό όπου οι Γερμανοί είχαν οδηγήσει τους άνδρες αντίκρισαν το φρικιαστικό θέαμα πατε­ράδων, γιων και αδελφών που κείτονταν νεκροί. Μια άμορφη μάζα, πλημμυρισμένη στο αίμα. Τα νιάτα, οι δημιουργικές δυνά­μεις της πόλης, περιουσίες και κόποι ετών αφανίστηκαν στις 14.34 της 13η^ς Δεκεμβρί­ου 1943, όπως δείχνουν οι δείκτες του στα­ματημένου ρολογιού της εκκλησίας. Το δράμα ολοκληρώθηκε, τις επόμενες ημέρες, με τις Καλαβρυτινές να σκάβουν πρόχειρους τάφους για να θάψουν τους νε­κρούς τους. Με τις κουβέρτες που είχαν μα­ζί τους, μετέφεραν ορισμένους στο νεκροτα­φείο, ενώ άλλους τους έθαψαν στο λόφο.

Η θυσία των Καλαβρύτων αναδείχθηκε σε παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας και ει­ρήνης. Στον τόπο της εκτέλεσης, ο Λευκός Σταυρός και η Πετρωμένη Καλαβρυτινή Μάνα, αιώνια σύμβολα του μαρτυρίου, εξα­κολουθούν να στέλνουν μηνύματα ειρήνης και συναδέλφωσης των λαών του κόσμου.